Toonladder van C majeur
© Theo Buys - Gitaarheld.nl
De westerse muziek is gebaseerd op een toonreeks van twaalf tonen. Van deze twaalf tonen worden er zeven gebruikt voor een toonladder.
De witte toetsen op een piano komen overeen met de toonladder van C majeur. De toonladder van C majeur begint met een C toon en eindigt (de finalis) met een C toon.
De toonladder van C majeur op gitaar in de grondposities 1, 2 en 3. Deze C toonladder bevindt zich in het midden van de piano rechts vanaf het sleutelgat. Het is belangrijk om te weten dat de tonen van een gitaar een octaaf hoger worden genoteerd dan dat deze in werkelijkheid klinken. Dit wordt gedaan om het gebruik van veel hulplijnen te voorkomen.
De toonladder van C majeur op gitaar in de posities 2 t/m 5 klinkt hetzelfde als hierboven.
Deze toonladder kun je dus op verschillende plaatsen op de gitaarhals spelen.
Kruizen en Mollen
De zwarte toets op de piano tussen de C en D kunnen we zien als:
- een verhoogde C
- een verlaagde D
Deze tonen zijn enharmonisch gelijkwaardig.
Een verhoogde C is een Cis (spreek uit Cies) en wordt genoteerd met een 
kruis.
Een verlaagde D is een Des en wordt genoteerd met een 
mol.
Voor de gitaar geldt:
Cis is gelijkwaardig aan Des
Dis is gelijkwaardig aan Es
Fis is gelijkwaardig aan Ges
Gis is gelijkwaardig aan As
Ais is gelijkwaardig aan Bes
Eis is gelijkwaardig aan F
Bis is gelijkwaardig aan C
E is gelijkwaardig aan Fes
B is gelijkwaardig aan Ces
Toonafstanden
De toonafstand tussen C en D is een hele toon.
De toonafstand tussen E en F is een halve toon.
| C | - | D | - | E | - | F | - | G | - | A | - | B | - | C1 |
| 1/1 | 1/1 | 1/2 | 1/1 | 1/1 | 1/1 | 1/2 |
Intervallen
De toonladder van C majeur heeft zeven stamtonen. Deze stamtonen worden vernoemd naar hun interval. Deze interval is de toonafstand tussen de grondtoon en een stamtoon bij een oplopende toonladder.
| C naar C | grondtoon of prime | 0 tonen |
| C naar D | seconde | 1 toon |
| C naar E | terts | 2 tonen |
| C naar F | kwart | 2 1/2 toon |
| C naar G | kwint | 3 1/2 toon |
| C naar A | sext | 4 1/2 toon |
| C naar B | septiem | 5 1/2 toon |
| C naar C1 | octaaf | 6 tonen |
Hieruit blijkt dat tussen de terts en de kwart en tussen het septiem en het octaaf de afstand een halve toon is. Een interval tussen de stamtonen kan dus een hele of halve toon zijn. Dit wordt een diatonische interval genoemd. Als een hele toonafstand tussen twee stamtonen wordt veranderd in een halve toonafstand is er sprake van een chromatische interval. Een chromatische toonreeks heeft alleen halve toonintervallen.
Octaven
Het begrip octaaf staat voor twee betekenissen:
- Het is een interval met een toonafstand van 6 hele tonen.
- Het omvat alle tonen in een toonladder. De eerste toon van de toonladder is tevens de laatste toon van het voorgaande octaaf. De laatste toon van de toonladder is tevens de eerste toon van het opvolgend octaaf. Een standaard gitaar heeft het bereik van 3 volle octaven. Het totale bereik van muziek omvat 109 tonen welke zijn onderverdeeld in 9 octaven. De octaven worden van laag naar hoog als volgt benoemd: Subcontra, Contra, Groot, klein, 1 gestreept t/m 5 gestreept.
Tonen op de gitaarhals
| E1 | F1 | G1 | A1 | B1 | C2 | D2 | E2 | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| B | C1 | D1 | E1 | F1 | G1 | A1 | B1 | |||||
| G | A | B | C1 | D1 | E1 | F1 | G1 | |||||
| D | E | F | G | A | B | C1 | D1 | |||||
| 1A | 1B | C | D | E | F | G | A | |||||
| 1E | 1F | 1G | 1A | 1B | C | D | E |
Dit schema laat de gitaarhals zien in de eerste 12 posities waarbij de C toonaard over drie octaven is weergegeven. Hiervoor staan de tonen van de losse snaren. De lege vakjes stellen de enharmonische tonen voor zoals de zwarte toetsen op de piano. Het cijfer bij de toonnaam geeft het aantal octaven hoger of lager aan t.o.v. de middelste C toonaard. Als het cijfer ervoor staat dan is dit een lager octaaf, staat het er achter dan is dit een hoger octaaf.
Op de gitaar kan een toon met een bepaalde toonhoogte op verschillende posities worden aangeslagen, zoals bv. de E die in het schema 3x voorkomt.
Belangrijk is te weten dat de middelste C op de piano een octaaf hoger klinkt dan die op de gitaar. Dit komt omdat gitaarpartituren een octaaf hoger worden uitgeschreven. Daardoor is de middelste C die op de eerste hulplijn onder de balk met de G-sleutel wordt genoteerd op de piano een C1 maar op de gitaar een C.
Lees verder...